حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی شامل ارائه گزارش های دقیق مالی از فعالیت اقتصادی شرکت ها است که یک دید کلی از معاملات، دخل و خرج در هر بخش و اتفاقات مالی آن ها را نشان می دهد. مزیت گزارش فوق شامل مشخص کردن نقص های عملکرد افراد، برای مدیران و توسعه بخش های مختلف شرکت می شود. به همین دلیل است که امروزه حسابرسی داخلی یکی از بخش های بسیار مهم کسب و کارها به شمار می رود. اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در این باره دارید لطفاً تا انتهای مطالب همچنان به همراهی تان با ما ادامه دهید. امیدواریم که مطالب ارائه شده در این مقاله مثمر ثمر واقع گردد.
حسابرسی داخلی چیست؟
یکی از مهمترین انواع حسابرسی، حسابرسی داخلی است که شامل یک نوع سیستم کنترلی می باشد که به منظور آگاهی و ارائه اطلاعات دقیق از کیفیت هزینه ها، عملیات مالی، دارایی ها و وضعیت مالی یک مجموعه اقتصادی به مدیران آن شکل می گیرد. در واقع مهمترین وظیفه حسابرسان داخلی، ارايه مشاوره به مدیران ارشد شرکت ها و همراهی آنان جهت مدیریت بهینه امور مالی مجموعه می باشد.
امروزه فعالیت اقتصادی شرکت های بزرگ و کوچک با رشد چشمگیری نسبت به گذشته برخوردار شده که همین عامل سبب گشته امور مالی شرکت ها از بخش های مختلفی تشکیل گردد. همین امر اهمیت حسابرسی داخلی را بیش از بیش افزایش داده تا فرآیندهای مالی در همه بخش ها به طور ریز بینانه و دقیق مورد بررسی قرار بگیرد.
در واقع حسابرسی داخلی به واسطه اطلاعاتی که از فرم ها و گزارشات مالی به دست می آورد، جهت بهبود اوضاع کلی شرکت یا مجموعه اقتصادی، راه حل های کاربردی و مثمر ثمر ارائه می دهد. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که حسابرسی داخلی یک بخش بی طرف در سازمان بوده که بر اساس دانش و مهارت حسابرسی و شرایط مالی سازمان فقط مشاوره و راهنمایی ارائه می دهد.
اهداف حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی با اهداف مختلفی صورت می گیرد که ما در این بخش از مقاله تصمیم داریم در رابطه با آن ها صحبت کنیم.
به طور کلی حسابرسی چه به صورت داخلی و چه به صورت خارجی یکی از بهترین مواردی است مدیران و مسولان یک شرکت و هر مجموعه اقتصادی می تواند عملکردهای خود را با توجه به آن مورد ارزیابی قرار بدهد.
بنابراین باید گفت که حسابرسی داخل هر مجموعه اقتصادی به نحوی بخشی از مدیریت ریسک آن به شمار می رود که منجر به کاهش تقلبات و کنترل ضعف های عملکردی و همچنین تقویت نقاط قوت مدیران مجموعه های اقتصادی در امور مالی آن ها می شود.
همانطور که مستحضر هستید، هر سازمان و شرکت تجاری در حین تاسیس برای مجموعه خود در چهارچوب قوانین کلی یک سری مقرراتی را که مورد توافق همه اعضای آن می باشد، تعیین می کند.
حسابرسی داخلی و شرایط حاکم بر آن نیز می تواند یکی از مواردی باشد که در قوانین موسسات جایی بگیرد. بنابراین دومین هدف حسابرسی داخلی اجرای قوانین از پیش تعیین شده مجموعه می باشد.
به این ترتیب شرکت ها و موسسات اقتصادی جهت انجام اهداف مهم خود، اشخاص ذیصلاح را انتخاب کرده و امورات مرتبط با حسابرسی داخلی را به وی واگذار می کنند که افراد ذیصلاح نیز باید وظایف خود را به نحو احسن انجام دهند.
بسیاری از شرکت ها به منظور انتخاب افراد لایق و کاردان و همچنین رییس بخش حسابرسی خود بسیار حساب شده عمل می کنند. زیرا وظیفه ای که قرار به آن ها واگذار شود برای سازمان بسیار مهم و حیاتی است.
در واقع مهمترین اهداف شرکت ها و موسسات از راه اندازی بخش بی طرف حسابرسی، استخدام رییس حسابرس و انجام حسابرسی داخلی حفظ استقلال امور مالی خود و انجام امور مالی به شکل منظم و مستقل در کنار کنترل ریسک و کنترل عملکرد مالی مجموعه است. علاوه بر موارد ذکر شده سایر اهداف حسابرسی داخلی به شرح زیر می باشد.
- راه اندازی و ایجاد یک برنامه منظم برای همه بخش های مختلف سازمان
- ارزیابی برنامه های ایجاد شده برای سازمان بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته
- بررسی حساب های بانکی و گردش مالی سازمان
- اطلاع و کسب آگاهی از بودجه به همراه شناسایی عملیات مالی و کنترل هر دو مورد
- تجزیه و تحلیل و همچنین شناسایی لیست دستمزد و حقوق پرداختی به کارکنان سازمان با تمام جزئیات آن ها
- نظارت بر خرید های داخلی، فاکتورها، هزینه ها و اسناد مربوط به خریدهای سازمان
- بررسی اطلاع از نحوه فرآیند انبار گردانی سازمان
- بررسی ورود و خروج تمام کالاها و مواد به سازمان.
انواع حسابرسی
قبل از آن که به سراغ معرفی انواع حسابرسی برویم ابتدا تعریفی مختصر و جامع به منظور درک و فهم بهتر موضوع از حسابرسی ارایه خواهیم داد. حسابرسی عملیاتی جستجو گرانه است که به منظور کشف اشتباهات و تخلفات، بر روی اسناد حسابداری و مالی یک سازمان صورت می گیرد. همچنین به تعیین تکلیف صورت های مالی نیز پرداخته و اظهار نظرهایی در رابطه با مطابقت و یا عدم انطباق آن ها با اصول حسابداری ارائه می دهد.
جهت احقاق اهداف حسابرسی و دستیابی به خواسته ذکر شده معمولا علم حسابرسی را در اشکال مختلفی نظیر حسابرسی مالی، حسابرسی رعایتی، حسابرسی مدیریت و حسابرسی عملیاتی بررسی می کنند. لازم به ذکر است که در بین انواع حسابرسی مالی، اصلی و مهمترین نوع حسابرسی به شمار می رود.
وظایف حسابرسی داخلی
همانطور که گفتیم؛ حسابرسی داخلی یکی فرایندهای مهم و پرکاربرد در علم حسابداری است که هدف اصلی آن تعیین ماهیت و دامنه حسابرسی می باشد. همچنین حسابرسی یک سازمان مستقل بوده که جهت ارزش افزایی و بهبود عملیات های مالی سازمان های اقتصادی طراحی و سازمان دهی می شود.
بنابراین می توان گفت که حسابرسی داخلی وظیفه دارد، رویه های را به منظور دستیابی به اهداف تجاری، در راستای اثر بخشی و کنترل های داخلی سازمان انجام دهد.
به عبارت دیگر مهمترین وظیفه حسابرسی داخلی کنترل عملیات های مالی و عملیاتی به منظور ایجاد بهره وری در یک سازمان است. البته حسابرسی داخلی علاوه بر موارد ذکر شده وظایف دیگری نیز دارد که در ادامه مطالب به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
- حسابرسی داخلی وظیفه دارد، اساسنامه ها و آیین نامه های فنی، استخدامی، معاملاتی، مالی و فروش سازمان را مورد بررسی قرار داده و از رعایت و اجرای صحیح آن ها اطمینان خاطر کسب کند.
- وظیفه دیگر حسابرس داخلی در مواقعی است که مشخص شود برخی از قوانین موجود در اساسنامه، دارای نقص است. در چنین شرایط وظیفه حسابرس داخلی است که پیشنهاد بازنگری آن را به هیبت مدیرها سازمان ارايه بدهد.
- قبل از آن که گزارش های مالی به حسابرسان مستقل و هیئت مدیرها تسلیم گردد، باید حسابرسی داخلی آن ها را مورد بررسی قرار داده و درصد رعایت استانداردهای حسابداری را در آن مشخص کند.
- حسابرسی داخلی باید قادر باشد با نشان دادن حسن نیت، با کلیه کارکنان سازمان یک رابطه ایده‌آل برقرار کند. رابطه فوق به منظور حمایت از همکاری آن ها در عملیات حسابرسی داخلی صورت می گیرد.
- حسابرسی داخلی باید مطابق با دستورالعمل مدیریت سازمان، در رابطه با رسیدگی و برنامه حسابرسی با حسابرسان مستقل قانونی دارای همکاری متقابل باشد.
- ارائه پیشنهاد برای بهبود روش های کنترل داخلی مالی سازمان
- ارزیابی و بررسی سیستم کنترل داخلی سازمان
- یکی دیگر از وظایف خطیر حسابرسی داخلی این است که به منظور کسب اطمینان از درستی و کافی بودن عملیات های سازمان، مطابق با استانداردهای حرفه ای و اصول حسابداری، اقدام به تنظیم، تهیه و اجرای برنامه حسابرسی داخلی کند.
گزارش های نیازمند به نظارت به حسابرسی داخلی
حسابرس داخلی جهت ایفای نقش خود در سازمان های اقتصادی، باید شناخت کافی و قابل قبول در رابطه با گزارشات کلی بخش های مختلف آن داشته باشد. این امر برای کسب و کارهای بزرگ از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و به همین دلیل باید اشخاصی که برای این قبیل سازمان ها به عنوان حسابرس داخلی، انتخاب می شود کاملا آگاهانه صورت بگیرد.
به نحوی که از قدرت نظارت کافی بر گزارش های مورد نیاز به نظارت حسابرس داخلی که شامل گزارش ها مرتبط با سیستم های مالی و حسابداری و گزارش های عملیاتی هستند برخوردار باشد.
تفاوت حسابرسی داخلی از حسابرسی خارجی
حسابرسی داخلی و خارجی هر دو از زیر مجموعه های حسابداری هستند که با امور مالی شرکت ها و سازمان های اقتصادی مرتبط می باشند. در واقع هر دو بخش به منظور ارائه یک سری اطلاعات مهم و کاربردی جهت سنجشش عملکردهای صورت گرفته در بخش های مختلف یک شرکت یا هر سازمان اقتصادی دیگر کاربرد دارند. اما تفاوت های زیادی بین این دو بخش وجود دارد که به شرح زیر می باشد.
- حسابرس داخلی تنها در برابر اعضای هیبت مدیره و سایر مدیران سازمان باید پاسخگو باشد. این در حالی است که حسابرسی خارجی علاوه بر اعضای هیئت مدیره، در برابر مراجع قانونی نظیر اداره مالیات و دارایی نیز باید پاسخگو باشد.
- مطابق با قوانین موجود حسابرسی خارجی باید الزاماً توسط حسابرس صورت بگیرد و در صورتی که حسابرسی خارجی برای سازمان انجام نشود سازمان مذکور مرتکب تخلف و پیامدهای ناشی از آن خواهد شد. اما انجام حسابرسی داخلی قانونا هیچ الزامی نداشته و اختیاری است که معمولا به دستور مدیر سازمان، به منظور پیشگیری و بررسی تخلفات و انحرفات صورت می گیرد.
- در حسابرسی خارجی انحرفات مالی سازمان مورد نظر در اسناد حسابداری و مالی مورد بررسی قرار می گیرد. اما در حسابرسی داخلی بررسی اسناد حسابداری علاوه بر اسناد مالی و حسابداری سایر مسائل مالی نیز بررسی می شود.
- به طور معمول حسابرسی خارجی توسط خدمات مالی و حسابرسی صورت می گیرد و معمولا در بازه های زمانی مشخص، شخص حسابرس از موسسه حسابرسی جهت انجام امورات مربوطه به شرکت و یا سازمان اعزام می شود. اما حسابرسی داخلی توسط حسابرسی صورت می گیرد که جزو پرسنل خود شرکت و سازمان می باشد.
جایگاه حسابرسی داخلی در سازمان
همانطور که در مطالب قبلی نیز گفتیم؛ حسابرسی داخلی بخشی است که باید با تمامی واحد‌های تشکیل دهنده یک سازمان در ارتباط باشد. بنابراین امکان دسترسی به بالاترین واحد سازمان که شامل هیئت مدیره است، به راحتی برای حسابرسی داخلی فراهم می باشد.
به این ترتیب هرگاه حسابرس داخلی در حوزه و حیطه وظایف کاری خود متوجه انحراف و یا خطری شود، به سرعت با هیبت مدیره ارتباط گرفته و گزارشات را به همراه اطلاعات مربوطه به وی ارائه می دهد. لازم به ذکر است که سهولت و سرعت برقراری ارتباط با واحد‌های مختلف سازمان مخصوصا هیبت مدیره برای حسابرسی داخلی بسیار اهمیت دارد.
به این ترتیب در صورت وجود مانع برای این مورد، در انجام وظایف حسابرسی داخلی به شدت اخلال ایجاد خواهد شد. به همین دلیل می توان تصمیم گرفت که این نهاد در سازمان جایگاه بالایی داشته و در زمان ضرورت، بدون تشریفات خاصی قادر به برقرار ارتباط با واحد های دیگر است.
البته برای آن که حسابرسی داخلی در یک جامعه به آن جایگاهی که باید، دست یابد، باید فرهنگ آن جا بیفتد. به عبارت دیگر باید مدیران شرکت ها و سازمان ها به این باور برسند که در قبال کارها و اقداماتی که انجام می دهند، در مقابل مردم و اشخاص ذینفع از شرکت و سازمان مورد نظر مجبور به پاسخگویی هستند.
همچنین مردم و اشخاص ذینفع نیز باید این بار را قبول کنند، که دریافت پاسخ قانع کننده از جانب مدیران و مسولان جزو حقوق مسلم آن ها می باشد. به این ترتیب می توان انتظار پیامدهای مثبت و مفید استقرار حسابرسی داخلی در سازمان ها و موسسات را کشید. در غیر این صورت صرف وقت و هزینه برای این منظور به نوعی هدر رفته محسوب می گردد.
حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک چیست؟
حسابرسی مبتنی بر ریسک، یکی از روش های کاربردی و قابل استفاده در بخش حسابرسی داخلی بوده و اقدام به بررسی و شناسایی تهدیدات سازمان و اهداف آن می باشد.
ریسک هایی که به طور موثر و کارآمد توسط هیئت مدیره مد نظر قرار می گیرد، شامل ریسک های استراتژیک، مالی و عملیاتی است هم در درون سازمان و هم بیرون سازمان مهم هستند.
معمولا پیشنهاد حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک بر مبنای حاکمیت شرکتی به هیئت مدیرها و کمیته حسابرسی ارائه شده و به منزله اطمینان بخشی است. بنابراین حسابرسی داخلی بر مبنای ریسک باید موفق به یافتن همه خطرات مدیریت نشده، گردد. در غیر این صورت اطمینان لازم در مراحل کار داده نمی شود.