حسابرسی رعایت
حسابرسی رعایت یکی از زیر مجموعه های حسابرسی داخلی است سازمان های اقتصادی و تجاری است که مهمترین هدف آن کارایی و اثربخشی عملیات های مالی سازمان و بهبود بهره وری آن ها می باشد. در واقع حسابرسی که وظیفه انجام امور حسابرسی رعایتی سازمان را برعهده دارد، باید یک گزارش کارشناسانه از عملکردهای سازمان به همراه رد و یا تایید آن ها به مرجع ذیصلاح در سازمان ارائه دهد. لطفا تا انتهای مطالب همراه ما باشید در این باره بیشتر با هم صحبت کنیم
حسابرسی رعایت چیست؟
همانطور که مستحضر هستید؛ علم حسابرسی، شامل مجموعه روش‌هایی می باشد که اسناد و مدارک یک سازمان و موسسه اقتصادی را مورد بررسی قرار داده و حاصل بررسی‌های صورت گرفته را در قالب یک گزارش به مرجع ذیصلاح ارائه بدهد. در واقع شخص حسابرس که وظیفه حسابرسی به وی واگذار می‌شود، باید علاوه بر بررسی مدارک و اسناد مالی، در رابطه با شیوه های حسابداری به کار گرفته شده در سازمان و صحت صورت های مالی نیز اظهار نظر نماید.
به طور کلی حسابرسی دارای انواع مختلفی بوده که حسابرسی رعایت نیز یکی از آن‌ها بوده و حوزه فعالیت آن معین کردن شرایط فرآیندهای نقل و انتقال و تراکنش پول است. به عبارت دیگر حسابرسی رعایت بررسی می کند که آیا تراکنش مالی انجام گرفته، متناسب با قوانین بوده و یا نه یک سری خلال های قانونی در روند انجام آن رخ داده است.
در صورتی که حسابرس در جریان انجام وظایف خود متوجه شود که نقصی در فرایند انجام تراکنش رخ داده است، باید علت نقص را یافته و به منظور جلوگیری از وقوع حرج و مرج و انحراف در امور مالی سازمان پیشنهاد کاربردی خود را ارائه بدهد.
به طور کلی این شیوه حسابرسی، بر روی فرآیندهای کلیدی، فرآیندهای کنترل سازمان و رویه های سیستم به صورت متمرکز یک سری بازنگری هایی را انجام می‌دهد.
به طور کلی حسابرسی عملیاتی بخشی از حسابرسی داخلی سازمان است که به دلیل داشتن دیسیپلین بسیار بالا و سیستماتیک بودنش، به منظور افزودن ارزش به خدمات حرفه ای و کسب و کار سازمان با اطمینان کامل مورد استفاده قرار می گیرد.
هدف اصلی حسابرسی رعایتی
همه شیوه های حسابرسی به دنبال اهداف خاصی هستند که حسابرسی رعایتی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به دنبال اهداف خاصی صورت می‌گیرد که مهمترین هدف آن کارایی و اثربخشی عملیات سازمان و بهبود بهره وری آن می باشد.
در واقع حسابرسی رعایتی تمامی تصمیمات عملکردی و مدیریتی سازمان را که ناشی از فعالیت و رویدادهای کاری یک سازمان می باشد را به منظور بهبود بخشی به آن ها مورد بررسی قرار می دهد.
البته باید متذکر شویم که هدف حسابرسی رعایتی فقط به اینجا ختم نمی شود. بلکه این شاخه حسابرسی تمامی فرآیندهای کلیدی را نیز کنترل کرده و به این ترتیب همه فرآیندهایی که موجب اتلاف منابع می شوند را نیز شناسایی نموده و راهنمایی های لازم جهت کنترل آنان را نیز ارائه می دهد. به این ترتیب موجبات بهبود عملکرد مالی سازمان را تا حد قابل توجه ای افزایش می دهد.
تاریخچه سیستم حسابرسی رعایتی
تاریخچه روی کار آمدن سیستم حسابرسی رعایت به قرن بیستم بر می گردد. در واقع این قرن، سرآغاز گسترش افزایش فعالیت های تولیدی و در راستای آن بروز سیستم حسابرسی رعایتی به شمار می رود.
با روند پیشرفت کسب و کار های تولیدی، بیش از هر چیزی آن ها را در شرایطی قرار داد تا برای اداره و همچنین هدایت فرآیندهای مالی و اقتصادی کسب و کار خود به فکر ایجاد یک سیستم نظارتی کارآمد باشند. به این ترتیب سیستم حسابرسی رعایتی، زیر نظر بخش حسابرسی داخلی بعد از انقلاب صنعتی در قرن بیستم به سایر سیستم های حسابرسی افزوده گردید.
ضرورت حسابرسی رعایتی
امروزه سیستم حسابرسی رعایتی یکی از لازمه های هر سازمان مالی مخصوصا سازمان ها و کسب و کارهای بزرگ به شما می رود. لزوم وجود حسابرسی و استفاده از آن در سازمان ها دلایل مختلفی دارد که یکی از مهمترین آن ها ملزم کردن سازمان ها انجام وظایف خود می باشد.
به عنوان مثال رعایت کردن مقررات زیست محیطی از جمله اصولی است که هر شرکت و سازمانی با هر نوع فعالیتی ملزم به رعایت آن می باشد.
حال اگر در جایی سازمانی خلاف قانون عمل کند، وظیفه سیستم حسابرسی رعایتی است که وارد عمل شده و سازمان مذکور را با انجام حسابرسی رعایتی مجبور به متوقف کردن نقص و همچنین رعایت قانون کند. معمولا حسابرسی عملیاتی به منظور اطمینان از حصول نتیجه به صورت دوره‌ای و منظم صورت می گیرد.
فرایند حسابرسی در حسابرسی رعایتی
به منظور اجرای حسابرسی رعایت در یک سازمان، در اولین گام جلسه ای به منظور تهیه چک لیستی از مقررات و قوانینی که لازم بوده در سازمان مراعات شوند، به همراه تعیین دستورالعمل‌ها و دامنه حسابرسی شرکت، به واسطه نمایندگان سازمان و حسابرسان خارجی تشکیل می گردد.
پس از تهیه چک لیست و تعیین دامنه و دستورالعمل ها، حسابرس عملیاتی اقدام به بررسی عملکرد کارکنان سازمان پرداخته و همچنین فرآیندها و روندهای کنترل داخلی آن را نیز را نیز مورد بررسی قرار می دهد.
اقدامات دیگر که حسابرسان رعایتی در سازمان مورد نظر خود انجام می دهند شامل، مورد بررسی قرار دادن بخش های مختلف اسناد سازمان، به منظور ارزیابی و انطباق پذیری آن و همچنین جمع آوری یک سری اطلاعات با پرسش های که از مدیران فناوری اطلاعات و اعضایی هیبت مدیره می پرسند، می باشد.
البته جهت انجام صحیح فرایند حسابرسی رعایت، سرپرستان بخش‌های فناوری، باید یک سیستم اطلاعاتی و یا ای تی قوی را در سازمان تدارک ببینند، که به واسطه نرم افزارهای مدیریت و ثبت وقایع، شرایط ایده‌آلی را ایجاد کنند.
مجری اجرای حسابرسی رعایتی
وظیفه اجرای حسابرسی رعایتی در سازمان های تجاری و اقتصادی، همان حسابرس داخلی می باشد. در اصل حسابرسی داخلی دارای سه وظیفه اصلی است که یکی از وظایف مهم آن انجام امور مرتبط با حسابرسی رعایتی می باشد. دو وظیفه دیگری که حسابرسان داخلی سازمان ها برعهده دارند حسابرسی صورت های مالی و حسابرسی عملیاتی می باشد.
البته در معدود مواردی، حسابرسان خارجی نیز انجام این فرایند، را در شمار سایر خدمات خود قرار داده و انجام می دهند. در بیشتر موارد ارائه خدمات حسابرسی رعایتی به واسطه حسابرسان خارجی زمانی صورت می گیرد که حسابرس داخلی شرایط دسترسی به منابع را نداشته و یا آن که از ارائه خدمت در این باره عاجز و ناتوان است.
به این ترتیب شرکت به منظور حفظ منافع و کنترل اوضاع مالی سازمان این وظیفه را به حسابرسان خارج از سازمان واگذار می کند. در مواقعی که انجام امور مرتبط با حسابرسی رعایتی به واسطه حسابرس خارجی صورت می گیرد، حسابرس خارجی نیز همچون حسابرس داخلی باید نتایج گزارشات حسابرسی را به مدیر عامل یا مدیر مالی سازمان اعلام کرده و سپس نتیجه گزارش را مستقیما به هیئت مدیره و همچنین کمیته حسابرسی تحویل بدهد.
لازم به ذکر است که انجام امورات حسابرسی رعایتی در سازمان ها و شرکت های اقتصادی بزرگ به واسطه ماموران ویژه‌ای که برای این منظور صورت می گیرد انجام می شود. به این ترتیب ماموران حسابرس ویژه مطابق با قوانین و مقررات از پیش تعیین شده، اقدام به اجرای وظایف خود می کنند.
به این ترتیب پس از انجام بررسی های لازم حسابرس رعایتی نقطه نظرات خود را در رابطه با روش های مورد استفاده در انجام امور مالی و اقتصادی سازمان و یا شرکت تجاری ارائه می دهد.
برای آنکه حسابرس رعایتی بتواند آنچنان که باید وظایف خود را انجام دهد، باید به تمامی اسناد، دفاتر، مدارک و سیستم حسابداری سازمان دسترسی داشته باشد. در غیر این صورت انجام وظایف او با اختلال مواجه می گردد. به همین دلیل حسابرسی رعایتی در یک سازمان باید همواره تخت حمایت هیئت مدیره آن باشد تا بتواند مدارک و مستندات لازم را در طی فرایند حسابررسی جمع آوری نماید.
نتایج بررسی های صورت گرفته به واسطه حسابرس رعایت این است که می تواند مشخص کند که آیا، سازمان مورد نظر حق مالکیت بر بدهی ها و دارایی های منتشر شده در تراز نامه را دارد یا خیر. به همین دلیل می توان نتیجه گرفت در یک شرکت و سازمان تجاری علاوه بر حسابرسان داخلی و خارجی حسابرسان رسمی و دولتی نیز قادر به انجام فرایند حسابرسی رعایتی می باشند.
منظور از بخش کمیته حسابرسی در سازمان های مالی و اقتصادی چیست؟
همانطور که ملاحظه فرمودید، کمیته حسابرسی یکی از مراجع ذیصلاح در سازمان های مالی و اقتصادی است که، حسابرسان داخلی و خارجی وظیفه دارند پس از اتمام فرایند حسابرسی، گزارشات خود را به صورت مستقیم به آن ارائه بدهند.
شاید برای بسیاری از افراد این سوال به وجود بیاید که کمیته حسابرسی چیست و چه وظایفی را در سازمان ایفا می کند. کمیته حسابرسی یک واحد نظارتی است که تمامی امورات مالی آن را مدیریت می کند و از بخش های مختلفی تشکیل شده است که بخش حسابرس داخلی نیز یکی از زیر مجموعه های آن به شمار می رود.
البته نا گفته نماند که بخش حسابرس داخلی یک دپارتمان مستقل است. منتهی فعالیت های خود را تحت نظارت کمیته حسابرسی و در برخی موارد زیر نظر حسابداری سازمان انجام می دهد.
انواع حسابرسی رعایتی
انواع حسابرسی رعایتی بر حسب نوع سازمانی که آن را انجام می دهد تعیین می شود. همانطور که گفتیم کلیه حسابداران رسمی و متولیان قانونی و کارکنان واحد‌های اقتصادی قادر هستند حسابرسی رعایتی را انجام دهند. بر همین اساس انواع حسابرسی رعایت را نیز به حسابرسی درون سازمانی و حسابرسی برون سازمانی تقسیم بندی کرد. در حسابرسی رعایت درون سازمانی، شخص حسابرس یکی از اعضای بخش حسابرس داخلی خواهد بود.
به طور کلی حسابرسی درون سازمانی قبل از حسابرسی برون سازمانی صورت می گیرد. مزیت این اقدام در این است که قبل از حضور حسابرسان برون سازمانی نقص های سازمان شناسایی شده و اقدامات لازم جهت مرتفع شدن آن ها نیز صورت می گیرد.
در اکثر موارد بین حسابرسان برون سازمانی و درون سازمانی یک رابطه صادقانه وجود دارد. به نحوی که حسابرسان رعایتی برون سازمانی می توانند از همکاران درون سازمانی خود تقاضا کنند که اقدامات صورت گرفته خود را به صورت مکتوب در اختیار آن ها قرار بدهند. سند مکتوب شده خود گواهی این است که تلاش های صادقانه حسابرس رعایتی برون سازمانی را تایید می کند.
فواید حسابرسی رعایتی
همانطور که در مطالب قبلی نیز عنوان کردیم حسابرسان رعایت، وظیفه دارند جهت کشف نقص در قوانین همه فرآیند ها را مورد بررسی قرار بدهند. بنابراین سطح تلاش سازمان جهت تحقق قوانین مورد نظر در فرایند فوق برای مدیران مشخص می گردد.
همچنین پس از آن که حسابرسان تحقیقات و بررسی های خود را انجام دهند، یک سری پیشنهاد هایی را جهت بهبود و ایده آل شدن شرایط سازمان در گزارش نهایی خود نیز ارائه می دهند. به همین دلیل می توان گفت که گزارش بازرسان رعایتی علاوه بر رفع نقایص سازمان، حاوی راهکارهای سودمند و کارشناسانه نیز است که جهت بهتر شدن شرایط و در ارتقاء جایگاه سازمان نقش بسیار اساسی خواهد داشت.
همچنین در گزارش ارائه شده به طور مفصل هر جایی که قانون نقض شده باشد، دلایل نقص و همچنین و پیامدهای عدم رعایت آن نیز به طور موشکافانه شرح داده می شود.
به این ترتیب یک مدیر کار آزموده و با تجربه قادر است از گزارشات فوق بهترین بهره گیری را برده و مطابق با آن جایگاه ایده‌آلی برای مجموعه خود به ارمغان بیاورد. به همین دلیل است که شرکت ها و موسسات بزرگ به حسابرسی رعایتی اهمیت ویژه ای می دهند.
ویژگی های مورد نیاز برای حسابرس رعایتی
یک حسابرسی رعایتی، باید قبل از هر چیزی از مهارت بالایی برای جستجو برخوردار باشد. همچنین باید تمامی روش هایی که برای جستجوهایی توسط حسابرسان رعایتی صورت می گیرد، مورد تایید قوانین و استاندارهای پذیرفته شده نیز باشند و یا به نوعی از آن ها پیروی کنند.
همچنین یک حسابرس رعایتی قابل باید قادر باشد تمامی مواردی را که در سازمان از قانون پیروی نمی کنند را نیز تشخیص و شناسایی کرده و طی گزارشی های که تهیه می کنند به اطلاع هیئت مدیره برسانند.
همه افرادی که در بخش حسابرسی داخلی به عنوان حسابرس چه به عنوان حسابرس عملیاتی و چه به عنوان حسابرس رعایتی مشغول به حسابرسی و ارائه خدمت می شوند، از قبل دانش این حرفه را آموزش دیده اند. بنابراین در طول انجام وظایف خود باید این قدرت را داشته باشند که بتواند با به کار گیری ابزارهای حسابرسی رعایت دانش فراگرفته خود را به کار بگیرند.
ویژگی دیگری که حسابرسان رعایتی باید از آن برخوردار باشند این است که این قدرت را داشته باشند که بتوانند در محیط و فضای که در مجموعه قوانین پیچیده است، تطابق و یا عدم تطابق فرآیندها با قوانین را به نحو احسن تشخیص دهند.
عمل فوق کاری واقعا پیچیده و سخت است، که نیاز به تلاش بالایی از سمت حسابرس دارد. در واقع حسابرسی رعایتی باید تمامی فرآیندها نظیر بیمه، قراردادها، حقوق و مزایای بازنشستگی، مالیات ها، روند جذب نیرو و غیره را تحت نظر گرفته و در بازه های زمانی مشخص مورد بررسی قرار بدهد و در صورت مشاهده عدم انطباق هر کدام از آن ها با قواعد و قوانین و استانداردهای پذیرفته شده گزارش آن را به هیئت مدیره ارايه بدهد.