حسابرسی قانونی

حسابرسی قانونی هنگامی مطرح می شود که از یک حسابرس جهت رفع اختلافات مالی و اقتصادی و یافتن ریشه تقلب در یک سازمان دعوت به عمل آید. شخص حسابرس قانونی به عنوان یک کارشناس حسابداری با بررسی اسناد و مدارک مالی سازمان مورد نظر، و ارائه گزارش کارشناسی شده در رفع اختلاف موجود و یافتن ریشه تقلب می تواند گام های مفیدی بردارد. اگر تمایل دارید این شاخه از علم حسابرسی را بیشتر بشناسید لطفا تا انتهای مطالب همراه ما باشید.

حسابرسی چیست؟

حسابرسی یکی از مشاغلی است که مهمترین فلسفه حضور آن حفظ سلامت  اقتصاد جامعه است. ضرورت وجود حسابرسی و زیر شاخه های آن به قدری مهم است که حتی می توان آن را ستون و پایه اصلی اقتصاد کشورها نامید. بنابراین کسانی که وارد این حرفه می شوند باید بیش از هر چیزی دارای وجدان کاری و سلامت اخلاقی باشند‌.

در غیر این صورت آینده خوبی در انتظار اقتصاد جامعه نخواهد بود. زیرا یکی از مهمترین اهداف این حرفه یافتن ریشه خلاف و بی عدالتی است. حال اگر متصدی این حوزه فقط به فکر منافع خودش بوده و بر خلاف اصول کار خود عمل کند، فساد اقتصادی، افزایش رشوه، اختلاس و موارد مشابه جامعه را فرا گرفته و سیستم مالی کشور به طور کلی منحل خواهد شد.

تعریف بنیادی حسابرسی، از انجمن حسابداری آمریکا منتشر شده است که تعریف کنونی این واژه و حرفه در کشور ما نیز ریشه در همان تعریف آمریکایی آن دارد.

در واقع حسابرسی به معنی جمع آوری و ارزیابی کاملا بی طرفانه اسناد، مدارک و شواهد مالی و فعالیت های صورت گرفته در یک سازمان و شرکت تجاری و اقتصادی است که به منظور تطبیق دادن آن ها با متن قوانین و معیارهای از بیش تعیین شده در سازمان مورد نظر و تنظیم گزارش بررسی های انجام شده و ارائه آن به مرجع ذیصلاح و اشخاص ذینفع صورت می گیرد.

به این ترتیب حسابرسان وظیفه دارند تمامی اسناد مالی و فعالیت های اقتصادی و معاملات مالی یک سازمانی را بررسی کرده و نتایج آن را در قالب یک گزارش به هیئت مدیره و مدیر حسابداری سازمان و همچنین کسانی که درخواست حسابرسی را داده اند، ارائه دهد. به این ترتیب اگر در امور مالی سازمان خطا یا اشتباهی رخ داده باشد پس از بررسی های به عمل آمده حسابرس، مشخص خواهد شد.

حسابرسی قانونی چیست؟

لازم به ذکر است که حرفه حسابرسی جزو آن دسته از حرفه هایی است که همواره با پیشرفت فعالیت های اقتصادی رشد کرده و دامنه آن گسترده تر می شود به نحوی که ما هر روزه شاهد تحولات زیادی در آن هستیم. در حال حاضر حسابرسی دارای انواع و اقسام مختلفی نظیر حسابرسی داخلی، حسابرسی صورت های مالی، حسابرسی رعایتی، حسابرسی عملیاتی و حسابرسی قانونی است که هر کدام از انواع آن در جایگاه خود ارزشمند و کاربردی هستند.

در مقاله فوق موضوع اصلی ما حسابرسی قانونی بوده و ما تصمیم داریم این شاخه حسابرسی را مورد بررسی قرار بدهیم.

حسابرسی قانونی هنگامی مطرح می شود که در یک سازمان و شرکت اقتصادی اختلافاتی از نظر امور مالی و اقتصادی رخ دهد و یا آن که یکی از اعضای سازمان مرتکب عملی خلاف استانداردهای قانونی شده باشند.

در چنین مواردی سازمان مذکور به منظور رفع اختلاف موجود از یک کارشناس کاملا بی طرف درخواست می کند، با بررسی کارشناسانه موضوع اختلاف، به حل و فصل آن کمک کند. در واقع حسابرسی قانونی یک نوع اظهار نظر کارشناسانه بی طرف است که در صورت های مالی یک سازمان داده می ‌شود. به نحوی که با استناد به آن می توان برای اثبات قانونی تقلب و فساد مالی سازمان و همچنین موضوع اختلاف را حل و فصل حل کرد.

حسابرس قانونی کیست؟

با توجه به تعریفی که از عبارت حسابرسی قانونی ارائه دادیم، می توان گفت که حسابرس قانونی یکی از اعضای مجموعه و موسسات حسابرسی یا حسابرس داخلی سازمان است که مسولیت حسابرسی صورت حساب ها و اسناد مالی یک موسسه تجاری را که منشأ اختلاف و یا شک و شبه وقوع تقلب  در آن است را مورد بررسی قرار داده و نظر کارشناسی شده خود را در قالب یک گزارش به مرجع ذیصلاح و یا اشخاص ذینفع ارائه می دهد. همانطور که ملاحظه می فرمایید یکی از ویژگی های حسابرس قانونی کارشناسی بی طرفانه است.

به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که شخص حسابرس قانونی، باید کاملا مستقل از سازمان و شرکت تجاری مورد نظر بوده و هیچ گونه رابطه ای با بخش حسابداری و مالی سازمان نداشته باشد. همچنین نباید به هیچ وجه بین شخص حسابرس قانونی و اعضای حسابداری شرکت منافع مشترکی باشد. زیرا در این صورت اقدامات و بررسی های حسابرس قانونی نیز در از شک و شبه شده و دیگر برای استناد قابل اعتماد نیست.

دومین ویژگی شخص حسابرس قانونی داشتن دانش علم حسابداری است. در واقع یک حسابرس باید در مراکز آموزش عالی تحصیلات حسابداری را فراگرفته و با تمامی استانداردهای حسابداری نیز آشنا باشد. به نحوی که بتواند به صورت تخصصی در رابطه با موضوعات حسابداری و حسابرسی نظرات کارشناسی شده بر پایه علم حسابداری ارائه بدهد.

امروزه در اکثر نقاط دنیا حرفه حسابرسی یک حرفه فنی و شناخته شده است که برای پیشگیری از حرج و مرج و همچنین پیشگیری از سوء استفاده، تمامی حسابرسان باید مدرک حسابرسی خود را از سازمان و نهادی خاص دریافت کنند.

به این ترتیب سازمان ها و موسسات تجاری و اقتصادی در مواقع نیاز به کارشناس حسابرسی قانونی با اطمینان کامل دست روی مواردی خواهند گذاشت که دارای گواهی صلاحیت حسابرسی هستند.

حسن وجود مرجع و سازمان نظارتی بر عملکرد حسابرسان، در این است که آن ها کمتر دچار لغزش و خطا می شوند. زیرا در صورتی که مشخص شود یک حسابرس در انجام وظایف خود تخطی کرده است هم گواهی صلاحیتش باطل می شود و هم مستحق دریافت مجازات های سنگین خواهد شد.

دامنه فعالیت حسابرسی قانونی

همانطور که در موارد قبلی نیز توضیح دادیم، مواقعی که در یک سازمان تجاری و اقتصادی شک و شبه هایی جهت وقوع تقلب در امور مالی و یا پدید آمدن اختلافاتی بین شرکا و کارکنان و اشخاص ثالث به وجود می آید، ضرورت حضور حسابرس قانونی احساس می گردد. زیرا این فرد با توجه به تجربه و تخصصی که دارد وارد عمل شده و به صورت کاملا بی طرفانه اقدام به بررسی شک و شبه ها و ریشه های اختلاف کرده و در انتهای کار یک گزارش کارشناسی شده به سازمان مورد نظر ارائه می دهد. مطابق با توضیحات ارائه شده می توان تصمیم گرفت که دامنه فعالیت حسابرسی قانونی شامل گزینه های زیر است.

• وقوع تقلب تجاری در سازمان:

یکی از زمینه های استقبال بالا از خدمات حسابرسان در ظرف چند سال اخیر با همین موضوع در ارتباط است. به هر حال وقوع تقلب تجاری یکی از زمینه هایی بروز ورشکستگی در شرکت ها و موسسات تجاری بوده که مسولان آن همواره در صدد پیشگیری از وقوع آن هستند. به همین دلیل این روزها دعوت از کارشناسان حسابرسان قانونی نسبت به گذشته با رشد چشمگیری به همراه است.

در مواقعی که یکی و یا چند تن از اعضا و یا مدیران یک سازمان تجاری به صورت عمد، به منظور کسب سود و منفعت بیشتر اقدام به انجام اعمال متقلبانه کنند، از حسابرسان داخلی جهت بررسی و مشخص کردن تقلبات صورت گرفته، دعوت به عمل می آید. آن ها نیز در سازمان حضور یافته و با بررسی های خود ریشه و دامنه تقلب را شناسایی کرده و طی گزارشی به اشخاص ذینفع ارائه می دهند.

به عنوان مثال در مواردی که کارکنان امور مالی یک سازمان با سوء قصد و به صورت عمدی به منظور به دست آوردن سود و منافع مالی ناحق برای خود صورت حساب مالی سازمان را نادرست و بر خلاف واقع تنظیم کنند و یا دست به انجام اقداماتی نظیر جعل، دستکاری در اسناد و مدارک واقعی، ثبت معاملات صوری، حذف بعضی از صورت حساب های مالی، استفاده از رویه های حسابداری غیر قانونی و ناصحیح، سوء استفاده از دارایی و امکانات مالی سازمان، سرقت اموال سازمان و ثبت و‌ ضبط آن ها به نفع خود و سایر اقدامات و اعمال مشابه کنند، حسابرسان قانونی با بررسی های که انجام می دهند قادر به کشف و شناسایی آن ها هستند.

یکی از دلیل اصلی وجود حسابرسان قانونی داخلی انجام بررسی های مستمر نیز به همین دلیل است. زیرا بررسی های مستمر، در حکم نظارت دائمی است که از طرف این مرجع نظارتی بر امور مالی شرکت ها اعمال شده و ریسک وقوع اعمال متقلبانه و غیر اخلاقی و غیرقانونی که سرانجام سازمان را به سمت فنا پیش می برد را تا حد قابل ملاحظه‌ ای کاهش می دهد.

• خسارت های تجاری اقتصادی:

علاوه بر مورد ذکر شده حضور حسابرس قانونی در مواقعی که احساس شود یک شرکت و سازمان اقتصادی دچار خسارت اقتصادی، تجاری شده است نیز لازم است. زیرا حسابرس قانونی با بررسی هایی که انجام می دهد دلیل و‌ ریشه خسارت را یافته و به همراه گزارشی که ارائه می دهد پیشنهادهای کاربردی خود، جهت رفع مشکلی که منجر به ایراد خسارت و ضرر  به سازمان شده است را نیز ارائه می دهد.

• وقوع اختلاف بین سهامداران:

در هر مجموعه چه تجاری و چه غیر تجاری، همیشه اختلاف نظرهایی بین اعضا و شرکای آن وجود دارد که گاهی اوقات شدت گرفته و رفع آن نیازمند یک بررسی کارشناسانه است. به همین دلیل هنگامی که در یک سازمان و شرکت تجاری و اقتصادی چنین مشکلاتی به وجود می آید، جهت رفع اختلاف موجود پای حسابرسان قانونی به میان می آید.

به عنوان مثال هرگاه در یک شرکت و موسسه موضوع اختلاف امور مالی نظیر تقسیم سود حاصل از فعالیت، نحوه پرداخت دستمزد کارکنان شرکت، نحوه انجام فعالیت های اقتصادی و مالی و سایر موارد مشابه اختلافاتی به وجود بیاید، به منظور پیشگیری از بروز عواقب ناگوار و غیر قابل جبران از یک حسابرس قانونی درخواست می شود جهت ارائه گزارش کارشناسی شده و بی طرف در رابطه با موضوع اختلاف به رفع مشکل به وجود آمده کمک کند.

در واقع طرفین اختلاف گزارش کارشناسی حسابرس قانونی را مبنای رفع مشکل خود قرار داده و با استناد به آن پایان می دهند.

مبنای کار حسابرسی چیست؟

همانطور که ملاحظه فرمودید حرفه‌ حسابرسی از حساسیت بسیار بالایی برخوردار بوده و با سلامت سیستم اقتصادی یک جامعه رابطه مستقیمی دارد. بنابراین لازم است که برای انجام فعالیت های خود از یک مبنایی پیروی کنند. به این ترتیب باید تمامی حسابرسان  مبنای عملکردها و فعالیت های خود را مطابق با استانداردهای یک موسسه بالا دستی انطباق بدهند.

در واقع تمامی اقداماتی را که حسابرسان در راستای انجام وظایف خود انجام می دهند باید با استانداردهای لازم انطباق داشته باشد. به هر حال اصول حسابرسی به منظور تایید و یا رد اطلاعات و فعالیت‌ های مالی یک سازمان و شرکت اقتصادی بوده که برای این منظور باید  یک قانون و مبنا و مرجعی وجود داشته باشد که حسابرس بتواند منطبق با آن فعالیت ها و اسناد سازمان مورد نظر را بسنجد که مبنا و مرجع مورد نظر در اکثر موارد همان اصول و استانداردهای حسابداری می باشد که توسط موسسات بالا دستی تعیین شده است.

انواع حسابرس

همچون حسابرسی، حسابرس نیز داری انواع و اقسام مختلفی، می باشد. به طور کلی مبنای معرفی انواع حسابرس نوع و نحوه فعالیت آن ها است که بر این اساس انواع حسابرس شامل حسابرس مستقل، حسابرس دولتی و حسابرس داخلی می باشد. در ادامه مطالب در رابطه با هر کدام از موارد فوق توضیحات بیشتری ارائه خواهیم داد.

• حسابرس مستقل:

این نوع حسابرس یک شخص جدا از سازمان های دولتی و بخش حسابرسی سازمان های مالی و اقتصادی است. به عبارت دیگر حسابرسان مستقل شخص یا موسساتی هستند که به صورت حرفه ای در این رابطه مشغول به کار بوده و به سازمان ها و شرکت های مالی و اقتصادی خدمات حسابرسی ارائه می ‌دهند.

نحوه خدمت رسانی این نوع حسابرس به نحوی است که پیشنهاد حسابرسی در امور مالی و اقتصادی سازمان از طرف مدیران سازمان مذکور به آن ها ارائه می شود که پس از منعقد شدن قرارداد حسابرسی، شخص حسابرس مشغول انجام وظیفه خود می شود. به این ترتیب با توجه به مفاد قرارداد و درخواست مدیران سازمان، حسابرس مستقل و یا خارجی پس از اتمام وظایف خود گزارش هایی از وظایف انجام گرفته به همراه گزارش پیشنهادات اصلاحی به مدیران ارائه می دهد.

• حسابرس داخلی:

حسابرس داخلی یکی از اعضای خود سازمان بوده و زیر آن مشغول به کار است. این شخص معمولا از سوی مدیر عامل و یا هیئت مدیره سازمان، انتخاب شده و وظیفه دارد به صورت مستمر تمامی فعالیت های مالی سازمان را در یک بازه های زمانی مشخص مورد برسی و کنکاش قرار داده و گزارشات آن را به مدیر عامل یا هیئت مدیره تقدیم کند.

لازم به ذکر است که  بخش حسابرسی سازمان های اقتصادی کاملا جدا از بخش حسابداری آن است. در واقع بخش حسابرسی یک مرجع ناظر بر بهش حسابداری و مالی سازمان می باشد. بنابراین ماهیت اصلی کار این دو نهاد کاملا متفاوت است. زیرا حسابداری حرفه ای عملیاتی مبتنی بر ثبت گزارش بوده اما حسابرسی یک حرفه نظارتی و کنترلی می باشد.

همچنین حسابداران باید قدرت محاسبه بالایی داشته باشند اما حرفه حسابرسی بر مبنای تجربه و تحلیل و تیز بینی این شاغلان در  حرفه حسابرسی استوار است.

• حسابرس دولتی:

این شخص در چهارچوب قوانین حسابرسی دولتی به فعالیت می پردازد و همانطور که از عنوان آن مشخص است جزو کارکنان نهادهای دولتی به شمار می رود. به این ترتیب وظیفه وی کنترل و نظارت بر امور مالی و اقتصادی نهادهای دولتی می باشد. به این ترتیب حسابرسان دیوان محاسبات، ممیزان دارایی، ذی حساب یا ناظر مالی و غیره جزو حسابرسان قانونی و دولتی به شمار می روند.