صادرات کالا

صادرات کالا به خارج از کشور اغلب به روش ‌هایی مستقیم و غیر مستقیم توسط تولید کنندگان و یا تجار واسطه صورت می ‌گیرد. به طور کلی منظور از صادرات کالا و خدمات، فروش محصولات و تولیدات داخلی در خارج کشور بوده و جزو یکی از  فعالیت‌های مهم اقتصادی در همه کشورهای دنیا به شمار می‌رود. حتی می ‌توان به جرات گفت که یکی از مهمترین پایه های اصلی اقتصاد هر کشور رونق صادرات آن است.

صادرات کالا چیست؟

صادرات و واردات کالا از جمله فعالیت های اقتصادی هستند که از تاریخچه کهنی برخوردار هستند. در واقع از زمان های بسیار دور بازرگانان برای کسب و منفعت همواره اقدام به جابجایی کالا از نقطه ای به نقطه ای دیگر می کردند.

صادرات و واردات دو فعالیت اقتصادی مهم به شمار می‌روند و در مقابل یکدیگر قرار دارند. به عبارت دیگر در فعالیت های  وارداتی، تجار برخی کالاها را از کشورهای خارجی به کشور خود انتقال می دهند و در صادرات، کالا و تولید داخلی را به خارج صادر می کنند. در واقع صادرات و واردات به نحوی تنظیم کننده بازارهای داخلی کشورها بوده و نقش بسیار مهمی در رونق اقتصادی دارند.

به طور کلی یکی از مهمترین عواملی که با رونق اقتصادی هر کشوری گره خورده است، صادرات می باشد. به همین دلیل است که دولت ها همواره تلاش می کنند در کنار حمایت تجار زمینه را برای آن ها جهت انجام دادن این فعالیت مهم مساعد کنند.

لازم به ذکر است که صادرات، یک پیشه و کسب‌ و کار پرسود بوده که علاوه بر تجار، دولتمردان نیز از منافع آن بهره می برند. زیرا به طور خودکار در مدیریت و اداره امور اقتصادی کشور به آن ها کمک شایانی می‌کند. البته باید متذکر شویم که  صادرات یک فعالیت اقتصادی بسیار سخت و دشوار بوده و نداشتن دانش و تخصص کافی برای این امر با پیامدهای چندان رضایت بخشی به همراه نخواهد بود.

بنابراین آن دسته از افرادی که تصمیم دارند به صورت جدی و حرفه ای وارد این کسب و کار شوند باید قبل از هر اقداماتی اطلاعات و دانش آن را کسب نمایند. همچنین در آغاز کار حتما زیر نظر پیشکسوتان این حرفه شروع به فعالیت کرده و از تجربیات و اندوخته های آن ها در این زمینه استفاده کنند.

زیرا تجربه نقش بسیار مهمی در روند پیشرفت و موفقیت در امر صادرات دارد. به هر حال صادرات یک فعالیت اقتصادی بین‌ المللی و فرامرزی بوده و به همین سبب یک تاجر علاوه بر آنکه باید با قوانین داخلی حاکم بر این مقوله به طور کامل آشنا باشد، باید قوانین صادرات و واردات کشورهای هدف خود را نیز بشناسد.

به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که صادرات یک فرایند اقتصادی سخت و پیچیده است که در چهار چوب مجموعه قوانین داخلی و کشورهای هدف به واسطه تاجران صورت گرفته و ان‌ها طی فرآیندهایی محصولات داخلی را از کشور خارج کرده و به بازار کشورهای هدف عرضه می‌کنند.

مراحل صادرات کالا

همانطور که گفتیم صادرات کالا یک فعالیت اقتصادی بسیار سخت و پیچیده است که کسب موفقیت در آن مستلزم فراگیری دانش مورد نیاز برای این امر می باشد. به طور کلی خارج کردن کالا از داخل و به فروش رساندن آن در خارج، طی مراحلی صورت می گیرد که به آن مراحل صادرات کالا می گویند.

مراحل صادرات کالا دارای چهار چوب و قوانینی است که در صورت زیر پا نهادن آن ها، دست یافتن به آن چیزی که مد نظر است هرگز شدنی نیست. در ادامه مطالب ما تصمیم داریم فرایند انجام عملیات اقتصادی صادرات قانونی کالا به خارج از کشور را به صورت خلاصه مورد بررسی قرار دهیم.

• تعیین استراتژی:

اولین مرحله صادرات کالا تعیین استراتژی آن است. منظور از تعیین استراتژی، انجام برنامه ریزی های کاملا فنی و کارشناسانه می‌باشد.

به عنوان مثال، انتخاب کالای مورد نظر برای صادرات، یافتن کشوری مناسب برای فروش محصول، مطالعه در رابطه وضعیت قیمت کالای مورد نظر در کشور هدف، بررسی سرمایه اولیه و هزینه‌های مورد نیاز برای شروع و غیره از عواملی هستند که قبل از شروع جدی به فعالیت اقتصادی، باید در رابطه با آن ها تحقیق کرده و اطلاعات کافی و جامع را به دست آورد. سپس با توجه و تکیه بر آن‌ها به صورت حساب شده و منطقی تصمیم گیری کرد.

در واقع استراتژی صادرات کالا شامل کسب اطلاعات کافی و جامع و اخذ تصمیم در راستای اجرای صحیح و هدفمند صادرات می باشد.

• شناسایی نیاز بازار:

پس از اخذ تصمیم های درست و اصولی، تاجر وارد مرحله دوم عملیات اقتصادی صادرات می شود. در این مرحله باید اقدام به شناسایی نیاز بازار هدف کند. این مرحله جهت دستیابی به نتیجه مورد اعتماد نیاز به صرف وقت و زمان بیشتری دارد. بنابراین عجول بودن در دومین گام انجام صادرات ممکن است تاجر را دچار اشتباهاتی کند که نتیجه آن از دست دست کلی سرمایه خواهد بود.

به همین سبب کسب اطلاعات درست از بازار کالای مورد نظر در کشورهای مورد نیاز و انتخاب بهترین بازار برای این منظور یکی از مهمترین اصول صادرات به شمار می‌ رود که اگر به درستی انجام گیرد سود های سرشاری را نصیب تجار می کند. حسن صادرات کالا در این است که سود حاصل از آن فقط نصیب فعالان این حوزه نمی شود.

بلکه اگر این فعالیت به درستی صورت بگیرد، بر اقتصاد کل کشور تاثیرگذار بوده و فواید زیادی نظیر کاهش نرخ بیکاری، افزایش بازار کار و ارزآوری به کشور را به همراه دارد.

• انتخاب کالای مورد نظر برای صادرات:

گام سوم صادرات کالا،  انتخاب کالا و محصول مورد نظر برای صادرات است. البته تصمیم گیری در این مرحله بسته به نوع صادرات که مستقیم و یا غیر مستقیم باشد، متفاوت خواهد بود. زیرا در صادرات مستقیم، از آنجایی که تولید کننده کالا مورد نظر برای صادرات و تاجر یکی هستند، نیازی به انجام تحقیق و پرس جو برای انتخاب کالا نیست.

بلکه باید تاجر یا همان تولید کننده تمرکز خود را بر روی تولید کالاهای با کیفیت و مورد پسند کشور هدف خود قرار بدهد. به هر حال ذاعقه و تفکر ملل مختلف، متفاوت از یکدیگر بوده و با توجه به فرهنگی که یک جامعه دارد تعریف کیفیت در رابطه با یک محصول در آن نیز می تواند متفاوت از دیگر کشورها باشد.

به همین دلیل تولید کنندگانی که تصمیم به فروش محصولات خود در خارج از کشور دارند، باید کالای خود را به نحوی تولید کنند که متناسب با سلیقه و علاقمندهای کشور هدف خود برای صادرات باشند.

اما در شرایطی که تاجر به عنوان یک صادر کننده غیر مستقیم وارد این حرفه می شود، باید برای  انتخاب کالا مورد نظر خود وقت گذاشته و کالایی را انتخاب کند که در بازار کشور مقصد دارای طالب باشد. برای آنکه یک تاجر بتواند در این مرحله تصمیمات درست و قابل اعتمادی بگیرد، باید مراحل قبل را به درستی طی کرده باشد.

در واقع این دو مرحله به نوعی مکمل یکدیگر بوده و در صورتی که تناسب لازم میان آن ها رعایت نگردد، هیچکدام به درستی طی نخواهند شد. به طور کلی باید کالای مورد  نظر برای صادرات بر اساس نیاز کشور هدف انتخاب گردد. وگر نه پس از  کلی مشقت و هزینه، برای انتقال کالا، یافتن مشتری و خریدار در خارج برای آن به سختی فراهم می شود که این امر چیزی جز ناکامی را در پی ندارد.

• فرایند صادرات:

فرایند صادرات تقریبا آخرین مرحله صادرات به شمار می‌رود و سرآغاز انجام عملیات صادرات است. در واقع این مرحله پس از سه مرحله تصمیم گیری شروع می شود.

در فرایند صادرات کالا، نیاز است که تاجر در ابتدا اقدامات قانونی مورد نیاز برای این منظور را انجام داده و سپس طبق چهارچوبی که قانون در  داخل تعیین کرده، آن را از کشور خارج کند‌. سپس متناسب با چهار چوب های قوانین بین ‌المللی و همچنین قوانین کشور هدف، آن را وارد بازار مورد نظر خود کند.

فرایند انجام صادرات کالا نیز پیچیدگی های خاص خود را داشته و بدون داشتن دانش و تجربه کافی و همچنین عدم شناخت قوانین حاکمه، تقریبا انجام آن غیر ممکن خواهد بود. در ادامه مطالب فرایند انجام عملیات اقتصادی صادرات را به طور خلاصه شرح خواهیم داد.

۱- دریافت کارت بازرگانی:

اخذ کارت بازرگانی اولین اقدامی قانونی و لازمی است که هر شخص حقیقی و حقوقی که تصمیم به خارج کردن کالا و محصولاتی که قانون منعی برای صادرات آن ها به خارج از کشور ندارد، باید انجام دهند.

در واقع انجام هر فرآیندی که طبق قوانین موجود، در زمره صادرات جایی می گیرد، نیاز به اخذ کارت بازرگانی از جانب شخص تاجر دارد.

کارت بازرگانی اشخاص حقیقی و حقوقی مشغول به فعالیت اقتصادی در حوزه بین ‌المللی متناسب بر نوع فعالیت آن ها بوده و بسته نوع کالا از سازمان های مربوطه  صادر می گردد.

۲- بازاریابی صادراتی:

هرچند که بازرگانان بین المللی فعال در زمینه صادرات، در مراحل اولیه کشور هدف و کالای مورد نظر خود را متناسب با سطح نیاز آن کشور به کالای مورد نظر انتخاب می کنند، اما این دلیل قانع کننده ‌ای برای صادرات کالا بدون بازاریابی قبلی، در آن کشور نسیت. بنابراین بعد از اخذ کارت بازرگانی لازم است که تیم بازیابی مجموعه، در کشور هدف مستقر شده و پس از یافتن مشتری و خریدار مناسب، وارد فازهای بعدی صادرات شد.

به هر حال هر چقدر هم که میزان تقاضا برای یک کالای خاص در یک کشور بالا باشد، باز هم یافتن یک خریدار عمده، جزو اصول اصلی صادرات بوده و باید همواره مورد توجه فعالان این حوزه قرار بگیرد. به همین دلیل هر مجموعه تجاری، چه حقیقی و چه حقوقی جهت موفقیت و پیشبرد اهداف خود در این حوزه نیاز به یک تیم بازاریابی قوی دارد که مسولیت این فرایند مهم را بر عهده بگیرد.

۳- ارسال پیش فاکتور:

پیش فاکتور و یا پروفورما، سندی است که معمولا از طرف فروشنده به خریدار ارسال می شود. سند مذکور حاوی اطلاعات مهم کالا نظیر، قیمت، تعداد و حجم کالا، نوع کالا  و غیره است. دقیق بودن این سند بسیار  مهم بوده و اگر فروشنده اطلاعات واقعی کالا را در آن قید نکند نمی تواند اعتماد بازهای بین المللی را آنچنان که باید جلب نماید.

بنابراین چیزی به غیر از شکست و سرخوردگی انتظار وی را در بازهای بین المللی نخواهد کشید. پس از آن که در کشور هدف، کالای مورد نظر انتخاب شود و تیم بازاریابی نیز موفق به یافتن مشتری قابل برای آن گردد، تاجر یک پیش فاکتور که حاوی اطلاعات دقیق مورد نیاز و همچنین مور تقاضای خریدار باشد برای وی ارسال می کند.

۴- منعقد کردن قرارداد صادراتی:

پس از ارسال پیش فاکتور از جانب تاجر برای خریدار خارجی، و رضایت وی از مشخصات کالای مورد نظر نوبت به عقد قرار داد خرید و فروش از جانب طرفین می رسد. قرارداد مذکور باید در چهارچوب قوانین بین‌المللی بین طرفین منعقد شود، که در صورت بروز مشکل و‌ اختلاف بین آن ها قابل استناد در دادگاه های بین‌المللی باشد.

۵- انجام امور گمرکی:

پس از عقد قرارداد باید تاجر طبق توافقات صورت گرفته، کالای مورد نظر را به فروشنده تحویل بدهد. برای انجام این کار لازم است که از چهارچوب قوانین حاکم بر گمرک در  داخل کشور عبور نماید. فرایند امور گمرکی نیز پیچیدگی های خاص خود را داشته و شامل اموری نظیر تعیین ارزش گمرکی کالا، عقد قرارداد حمل و بیمه کالا ها، اخذ گواهی بازرسی کالا، صدور فاکتور گواهی مبدا و ارسال کالا از گمرک به کشور هدف است.

۶- انتقال وجه مورد توافق:

انتقال وجه نیز جزو فرآیندهای مهم خرید و فروش های بین‌المللی بوده و باید طبق توافق طرفین صورت بگیرد. در حال حاضر این فرایند از طریق سیستم های بانکداری یا صرافی های مجازی به راحتی قابل انجام است.

روش های صادرات

یکی از دغدغه های مهم افراد انتخاب شیوه درست صادرات بوده و انتخاب شیوه درست ارتباط مستقیمی با شناخت روش های صادرات دارد.

همانطور که گفتیم انتخاب شیوه و روش درست صادرات بروی فعالیت های تاجر بسیار موثر بوده و به جرات می توان گفت که یکی از فاکتورهای اصلی داشتن تجارت و کسب و کار پر سود انتخاب روش درست و متناسب با شرایط و توانایی های خود است. به طور کلی دو شیوه اصلی برای صادرات کالا به خارج از کشور وجود دارد که شامل صادرات مستقیم و غیرمستقیم می باشد.

• صادرات مستقیم:

در این روش واسطه و دلال هیچ نقشی نداشته و خود تاجر شخصاً کالا و محصولات تولید داخل را به خارج از کشور صادر می کند. این شیوه صادرات بیشتر مورد توجه آن دسته از افرادی است که در زمینه تولید کالا و محصولی در حال فعالیت بوده و ترجیح می دهند، تولیدات خود را بدون حضور و دخالت واسطه‌ها به آن سوی مرزها صادر کنند.

به نحوی که پس از تولید محصولات خود ابتدا تیم بازاریابی خود را به کشور هدف فرستاده و پس از کسب بازار مورد نظر، عقد قرار داد با خریدار خارجی و تضمین قانونی آن، طی مراحلی، با سپری کردن تشریفات گمرکی و حمل و نقل در هر دو کشور، محصولات خود را به آنجا صادر می کنند.

• صادرات غیر مستقیم:

بر عکس صادرات مستقیم در این شیوه صادرات، پای دلال و واسطه نیز در میان بوده و به نوعی رابط  بین تولید کننده و خریدار خارجی است. دلال تجارت غیر مستقیم می تواند یک شخص حقیقی و یا حقوقی باشد  که با عقد قراردادی با تولید کننده مسولیت بخشی و یا همه صادرات آن به خارج از کشور را بر عهده گرفته و در عوض خدماتی که به برای تولیدکننده انجام می دهد بخشی از سود حاصل را از آن خود می کند.

این شیوه صادرات را اغلب آن دسته از تولید کنندگان انتخاب می‌کنند که صرف وقت و انرژی برای یافتن بازار مورد نظر خود در خارج از کشور برای آنها چندان مقرون به صرفه نیست. همچنین آن دسته از صادر کنندگانی که در مقیاس محدود و متوسط به پایین دست صادرات می زنند شیوه غیر مستقیم را بیشتر ترجیح می‌دهند.