طراحی معماری

طراحی معماری یکی از رشته های مهم مهندسی بوده که در ترسیم نقشه سازه های ساختمانی و عمرانی کاربرد دارد. امروزه مهندسی طراحی معماری یکی از رشته های بسیار مهم در سطح دنیا است که معماران حرفه ای با استفاده از ترفندهای های خاص خود در چهار چوب استانداردهای مورد نیاز برای طراحی نقشه سازه در آن مشغول به کار هستند. تجربه و فعالیت در پروژه های مختلف این رشته بسیار مهم بوده و اطلاعات ارزشمندی را برای پیاده سازی طرح های معماری استاندارد و قابل قبول نظامات حاکم بر این امر، در اختیار مهندسان معماری طراحی قرار می دهد. اگر تمایل دارید در رابطه با طراحی معماری اطلاعات بیشتری به دست بیاورید، با ما همراه باشید تا بیشتر در این باره با هم صحبت کنیم.

طراحی معماری چیست؟

طراحی معماری شامل به تصویر کشیدن تصورات نقش بسته در ذهن مهندسان طراحی معماری، در چهارچوب قوانین و نظامات علمی و فنی حاکم بر این حوزه است. تمامی سازه هایی که این روزها ما در اطراف خود مشاهده می کنیم، تراوش ذهن طراحان معماری هست که با نشات گرفتن از آموزش های معماری به قوت رسیده و اکنون قد علم کرده اند.

یکی مهمترین اصول طراحی معماری کنترل خلاقانه خطوط جهت ترسیم یک نقشه سازه متفاوت و در این عین حال استاندارد است. همچنین استفاده با دقت از تقارن حساب شده نیز یکی دیگر از نکاتی است که به ذهن یک مهندس معمار ایده و خلاقیت می بخشد.

با این حساب وجود آرامش ذهنی جهت طراحی معماری از زوایای گوناگون نیز از جمله مقوله های مورد نیاز در طراحی معماری به شمار می رود.

روش های مختلف طراحی معماری

طراحی معماری جهت خلق نقشه های قابل قبول از روش های مختلفی تبعیت می کند که هر کدام از آن ها برای رسم نقشه سازه خاصی کاربرد دارد که در ادامه مطالب ما به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

• طراحی معماری عملکرد گرا:

این روش طراحی اغلب عملکردی بوده و بیشتر جهت بنیان نهادن برج های مسکونی، بیمارستان ها و مدرسه ها کاربرد دارد.

• طراحی معماری فرم گرا:

جهت ساخت و طراحی اماکنی نظیر سینما، تئاتر، فرهنگسرا و موزه از این روش طراحی ایده گرفته می شود. همچنین جهت ساخت بناهای مذهبی نیز می توان به این سبک طراحی متوسل کشت.

• طراحی معماری ایده:

ایده ها معمولا حاصل اندیشه های شخصی و تفکرات غیر آنالیزوارانه  حاصل از مشاهدات به دست می آیند. در واقع در طراحی معماری این ایده ها هستند که جهت گیری ساختمان ها، و طراحی دکوراسیون داخلی آن را مشخص می کنند.

البته ناگفته نماند که در نقش گیری ایده جهت ترسیم نقشه یک سازه باید به جریان هوای طبیعی، ارزش انرژی و حفظ آن ، دوام، تامل بین اجسام، اهمیت مصالح، نیز توجه کرد.

چند نکته مهم جهت طراحی معماری

همانطور که گفتیم طراحی معماری روشی است که مهندس معمار با استفاده از ظوابط و قوانین حاکم بر آن می تواند، آن چیزی را که در ذهنش نقش بسته است را به نقطه ظهور بکشاند. بنابراین یک مهندس طراح باید بتواند طرح ها و مفاهیم موجود در ذهن خود را به مشتری بفهماند. همچنین لازم است با توجه به تجربیات و دانش خود یک برآورد از هزینه مورد نیاز نیز در اختیار کارفرما قرار دهد تا او شرایط بهتری برای تصمیم گیری و ادامه پروژه ساخت داشته باشد.

برخی از مهمترین نکات طراحی معماری ایده‌آل به شرح ذیل هستند.

• داشتن کنترل خلاقانه در طراحی، به مهندس معمار کمک می کند، ایده های نو، مدرن، و کاملا متفاوت را از حرکات قلم خود بر روی کاغذ خلق کند.
• یک مهندس طراح با تجربه و خلاق هرگز جهت متقاعد کردن مشتریان و همکاران خود بیش از حد ممکن انرژی به خرج نمی دهد. زیرا این امر تاثیرات سویی بر میزان خلاقیت وی خواهد گذاشت. همچنین کلی وقت و انرژی وی را نیز به هدر می دهد.
• افزودن بافت به طراحی معماری یا همان طرح های دو یا سه بعدی که با سایه زدن مدادهای جور وا جور ایجاد می شود، نیز یکی دیگر از مواردی است که علاوه بر افزایش کیفیت طراحی معماری در ایجاد طرح های جدید نیز مثمر ثمر می باشد. به عبارت دیگر روشن کردن ماهیت قسمت های مختلف در یک طراحی بر روی نقشه نیز در ایجاد خلاقیت و ابتکار در طراحی معماری مفید می‌ باشد.
• استفاده از تقارن حساب شده نیز یکی دیگر از اصول بسیار مهم طراحی معماری بوده که به منظور ترسیم طرح های منطقی باید مورد توجه مهندس طراح معماری قرار بگیرد. البته رعایت حد تعادل در طراحی متقارن نیز مهم است. به نحوی که نباید اصل تقارن کلا فراموش شده و یا در اجرای این اصل روی طرح زیاده رو کرد. زیرا در هر دو حالت خروجی قابل قبول و مورد تایید برای کارفرما و تیم های مهندسی در نخواهد آمد.
• استفاده از ابزارهای با کیفیت نیز نباید فراموش شود. بنابراین انتخاب کاغذ، پاک کن، ابزار اندازه گیری، مداد و دیگر لوازم مورد نیاز با کیفیت رابطه مستقیمی با کیفیت کار طراحی معماری دارد. جهت حفظ کیفیت و‌ حفظ تمیزی کار رعایت موارد دیگری نظیر استفاده از مواد نوک تیز جهت سایه زدن، تمیز خشک بودن دست ها، پاک کن سفید، برس جهت برداشتن تکه های پاک و سایر گزینه های مشابه دیگر می توانند مفید واقع شوند.
• یک طراحی معماری ایده آل کپی کارهای قبلی نیست. زیرا یک مهندس معمار با تجربه و خبره همواره می کوشد طرحی جدید و با کیفیت تر از آن چیزی که تا کنون ترسیم کرده است به مشتریان خود ارائه بدهد.
• بهره بردن از مهارت های ذاتی و درونی پلی است که یک مهندس طراح را به آرزوهایش نزدیک کرده و او را به اوج می رساند. بنابراین تقویت اعتماد به نفس و بهره بردن از مهارت ها و استعداد های ذاتی مقوله هایی هستند که هر طراح معمار باید در حین کار بدان ها تکیه کند.
• دنیای اطراف ما مدام در حال تغییر و تحول بوده و هر روزه نوآوری های زیادی در آن بروز پیدا می کنند. بنابراین مطالعه و پژوهش و آموزش یافته های علمی و فنی جدید و نو از جمله عواملی هستند که مسیر پیشرفت را هموار کرده و به ارائه طراحی معماری جدید و کاربردی تر کمک می کند.
• صرف وقت و زمان به همراه پشتکار و تلاش جهت پیشرفت در طراحی معماری نیز همچون دیگر موارد، لازم بوده و نباید تصور کرد که یک شبه می توان ره صد ساله را طی کرد.

بخش های اصلی طراحی معمار

به طور کلی تمامی طرح های معماری از سه بخش اصلی تبعیت می کنند که در هر طرح باید سه بخش اصلی به رعایت سلسله مراتب مورد اجرا قرار بگیرد. بنابراین نحوه طراحی معماری باید به شکلی پیش برود که، بخش ابتدایی به طور کامل و بدون نقص پیش رفته و سپس و وارد مرحله یا بخش بعد شد.

به طور کلی یکی از لازمه های مهم طراحی معماری جهت طراحی استاندارد و پیاده سازی اصول مهم معماری، اجرای هر سه بخش آن به طور منظم و متداوم پس از دیگری است.

در واقع هر سه بخش یا فاز طراحی معماری به نحوی لازم و ملزم یکدیگر بوده و در صورتی که در حین طراحی، پیوستگی لازم بین آن ها رعایت نگردد و یا آن که یکی از بخش های آن دارای ضعف هایی باشد، مسلما چیزی جز ناکامی در انتظار آن طرح نخواهد بود. در ادامه مطالب هر سه فاز طراحی معماری را به ترتیب مورد بررسی قرار خواهیم داد.

فاز یا بخش صفر طراحی معماری:

فاز صفر همان بخش اول و ابتدای طراحی بوده و  شامل کسب اطلاعات مورد نیاز از طریق شناسایی پروژه است. به عبارت دیگر پروژه ساخت، توجیه فنی، اقتصادی و اجتماعی می شود.

معمولا اقدامات مهمی که در این قسمت طراحی باید صورت بگیرد، شامل مطالعات زمین به منظور یافتن اطلاعاتی در رابطه با جنس خاک، شناخت گسل‌های موجود، میزان استحکام زمین، میزان قدرت تحمل زمین و سایر موارد مشابه می‌شود.

این مرحله بسیار مهم بوده و جزو ظوابط و شرایط اولیه ساخت یک بنا در شهرها به شمار می‌رود. پس یک مهندس طراح معمار قبل از آن که اقدام به ترسیم خطوتی به عنوان نقطه معماری یک بنا، باید طی آزمایشاتی که از خاک به عمل می آید، میزان استحکام و قدرت خاک را مقابل حوادث طبیعی مخصوصا زلزله محاسبه و مشخص کند. سپس با توجه به داده‌هایی که از ویژگی‌های خاک و زمین مورد نظر به دست می‌آورد برای ترسیم و طراحی نقشه معماری اقدام کند.

به طور کلی آیتم‌هایی که در فاز صفر طراحی معماری مورد بررسی و پژوهش قرار می‌گیرد شامل اقلیم منطقه، ظوابط و قوانین، چهار چوب ها و استانداردها، شرایط معماری و مباحث مرتبط با مهندسی خاک می‌باشند. لازم به ذکر است که فاز صفر معماری، پایه های اصلی یک طرح معماری بوده و شرایط حاکم بر طراحی در مراحل بعدی را مشخص می کند.

بنابراین دسترسی به یک نتیجه مناسب در این فاز تعیین کننده سرنوشت طرح مورد نظر است. این مرحله به قدری مهم می باشد که حتی در برخی موارد پس از تحقیقات و آزمایشات صورت گرفته امکان احداث یک بنای بر روی زمین مورد نظر را به طور کلی منتفی می سازد. به عنوان مثال تعیین کنند تعداد طبقات یک بنا بر روی انواع و اقسام خاک ها در گوشه و کنار دنیا، مرحله صفر طراحی معماری است. معمولا در طراحی نقشه معماری میزان مقاومت زمین را ملاک تعیین تعداد طبقات و ایجاد برج ها آسمان خراش می دانند.

• فاز یک طراحی معماری:

در فاز یک طراحی معماری، مهندس معمار کلیه اطلاعاتی را که از فاز صفر به دست آورده پیاده سازی می کند. به عبارت دیگر در این بخش از طراحی، نقشه های اولیه که شامل طرح های معماری، نقشه های اولیه فاز یک معماری، پلان های طراحی معماری و غیره هستند، متناسب با اطلاعات فاز صفر ترسیم می شوند.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که طراحی معماری فاز یک، حد واسط طراحی اولیه معماری و پلان های نهایی معماری و اجرای پروژه معماری است. اعمال دقت و توجه در انجام طراحی فاز یک بسیار مهم بوده و در صورتی که طراحی معماری در این فاز به درستی شکل نگیرد، ادامه پروژه در فاز دوم به مشکل خورده و مهندس طراح و کارفرما را مجبور به انجام اقدامات غیر استاندار و دوباره کاری خواهد کرد.

لازم به ذکر است که مهندس طراح معمار در ترسیم  تمامی پلان های طراحی معماری در این بخش از نقطه نظرات کارفرما نیز بهره می جوید و هر جایی که امکان اجرای خواسته کارفرما در ترسیم نقشه راه داشته باشد، مهندس طراح دریغ نکرده و طبق میل کارفرما عمل می کند.

پس از اتمام طراحی، باید نقشه مورد نظر جهت اخذ مجوزهای لازم، به مراکز صدور مجوز ارسال گردد.

مراکز صدور مجوز پس از آن که طرح مورد نظر را تحویل بگیرد، آن را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و در صورتی که لازم باشد بازنگری هایی در آن صورت خواهد گرفت.

• طراحی معماری فاز دو:

در فاز دوم طراحی معماری، مطابق با مقررات ملی ساختمان، نقشه های ترسیم شده به عنوان پلان های اصلی و نهایی و پروژه ساخت انتخاب شده با مقیاس یک پنجاهم و یک صدم تقدیم پیمانکار می شود.

معمولا نقشه های معماری که در فازهای اولی ترسیم می شوند اغلب به منزله تبادل نظر بوده و فاقد دقت و حساسیت لازم هستند. بنابر این چندان مناسب اجرای پروژه ساخت نمی باشند.

به همین دلیل طبق قوانین و ضوابط حاکم بر ساخت ساز و مقرارت ملی ساختمان، طراحی معماری باید مطابق با همان طرح های اولیه و بدون تغییر ماهیت آن ها با دقت و تمرکز بیشتر از نو صورت بگیرد.

البته در موارد خاص هنگامی که محرز شود اقدامات و طراحی های  فاز صفر و اول به درستی صورت نگرفته است، امکان تغییر ماهیت در فاز دوم وجود دارد.

مهندس معمار طراحی نقشه در فاز دوم سازه را بر عهده داشته و در آن مشخصات و نوع مصالح ساختمانی مورد نیاز برای اجرای پروژه ساخت را علاوه بر ترسیم نقشه نیز تعیین می کند. همچنین لازم است که نقشه های فاز دو معماری با نقشه های طراحی سازه مطابقت داشته باشد.

وجود انسجام و هماهنگی در نقشه های طراحی شدن در فاز دوم طراحی معماری یکی از مهمترین نکات این مرحله بوده و تا زمانی که انسجام و هماهنگی مورد نظر احراز نشود نقشه طراحی شده در فاز دو مورد تایید و قابل اجرا و نخواهد بود. برای این منظور لازم است همه نقشه های معماری، نقشه های تاسیسات طراحی شده در فاز یک معماری، نقشه های سازه تهیه شده و نقطه نظرات کلیه مهندسین در طراحی نقشه نهایی لحاظ گردد.